Ujian utawa ulangan perangan saka proses pasinaon ing sekolah utawa madrasah. Rampung nyinau babagan ilmu utawa kecakapan sabanjure dileksanakake ujian utawa asring kasebut ulangan. Kanthi ujian utawa ulangan bakal dimangerteni sepira kapinteran kang wis digayuh dening murid. Supaya hasile valid, ulangan utawa ujian kudu digarap kanthi jujur, digarap dhewe, ora dikeparengake “ngepek” utawa takon kanca. “Ngepek” kalebu patrap culika kang ora becik ing kadonyan pendhidhikan. Kanggo ngupadi supaya pada jujur, murid-murid MAN 4 Sleman (MANESA) dikulinakake “Ikrar kejujuran” sadurunge nggarap soal ujian. Para murid uga dibiasakake atur panuwun marang guru sing wis paring piwulang.
Alasane, sinau ana ing madrasah ora mung kanggo mburu babagan kapinteran (cognitive) lan agama (religious), ananging kang luwih wigati ndhidik murid nduweni watak jujur lan wicaksana. Ndhidhik murid supaya ndhuweni watak jujur bisa katindakake kanthi maneka cara. Kawicaksanane MANESA matrapake “Ikrar Kejujuran” utawa “Janji Jujur” kango murid sakdurunge nggarap soal ujian iki upaya kang becik. Isi janji sing kudu dipatuhi murid : 1) saguh nggarap ujian kanthi jujur, 2) siap njaga kahanan ruang ujian kanthi tetep anteng, ayem lan tentrem, 3) migunakake Ponsel Android mligi kanggo nggarap ujian, 3) ora mbukak aplikasi saliyane Geschool, 4) menawa murid nglanggar aturan siap masrahake Androide utawa laptope marang pengawas.
Ing tahun ajaran 2019/2020 MANESA ngleksanakake ujian Penilaian Tengah Semester (PTS) ramah lingkungan, yaiku tanpa migunaake dluwang utawa nirkertas. Triono,S.Pd wakil kepala madrasah urusan (Wakaur) Kurikulum mratelakake, murid-murid nggarap soal ujian lumantar laptop, komputer, Telpon Cerdas utawa Android. Kanggo murid kang ora nduweni Android bisa nggarap ujian ana ing laboratorium komputer (LabKom). Labkom nyamektaake 70 unit komputer. Sak durunge, kabeh guru kang ngasta piwulang diwajibake nyiapake soal kang sakbanjure diunggah ana ing Aplikasi Geschool. Lumantar Aplikasi iku, soal ujian bisa digarap lumantar telpon cerdas Android, laptop utawa komputer, manut jadwal kang tinulis. Garapan murid lan asmane murid kang durung nggarap soal kalorone bisa dimonitor lumantar Android utawa komputer kagungane guru.
Pratelane Pak Tri, lumantar ikrar jujur saben dina, kabeh murid tetep duwe semangat nggayuh prestasi. Lan uga penting ngupadi kajujuran minangka perangan saka pendhidhikan karakter. Teknise, PTS dipurwakani kanthi donga kapimpin bareng-bareng. Sabanjure diwaoske ikrar dening wakil murid dentiniru kabeh warga kelas kanthi disakseni 2 (lara) pengawas saben ruang. “PTS on line wonten ing semester meniko ingkang kaping kalih. Sepisan semester gasal kepengker sampun kita leksanaaken. Alhamdulillah lumampah kanthi lancar. Isi soal ujian pun pun kopyok (acak), gunggungipun soal ujian menika sami ananging nomor saged benten-benten. Meniko kangge ngirangi kesempatan culiko utawi mboten jujur nurun rencang. Kagem guru langkung sekeco, amargi ing aplikasi meniko sampun wonten sistem koreksi otomatis,” ngendikane Pak Tri. System ana ing aplikasi uga bisa gawe “Analisis Butir Soal” kanthi otomatis. Analisis manual biasane luweh ribet lan mbutuhke wektu suwe. Pigunane analisis kuwi kanggo mangerteni kualitas soal kang densamektaake dening guru.
Nalika pageblug ana Corona, ikrar kejujuran katindakake sepisan ana ing dina Kemis (18/3/2020). Sakbanjure MANESA caos layang marang para tiyang sepuh utawa wali murid kang isine PTS kudu digarap seko ngomah. Kang uga wigati, panyuwunan madrasah murih wong tuwa / wali murid ngawat-awati putra-putrine nggarap soal tetep kathi jujur. Madrasah uga mrayogaake supaya murid-murid tansah resikan lan njaga kesehatan. Murid-murid uga ora diparengake lelungan adoh kejaba ana urusan kang wigati banget. Kabeh mau kanggo antisipasi anane pageblug virus Corona utawa Covid-19. Pancen perlu kerja sama antarane pihak madrasah karo wong tuwa / wali murid bebarengan ndhidhik murid tansah jujur lan melu antisipasi Covid-19.
MANESA kang mapan ing Pojok Harjobinangun Pakem Sleman kuwi, uga duwe kawicaksanaan kabeh murid kelas 10 tekan 12 diwajibake atur panuwun marang guru saben-saben guru rampung wulang wuruk paring pasinaon. Nalikane guru rampung paring pasinaon lan arep jengkar ninggalake kelas, kabeh murid padha ngaturake panuwun. “Matur nuwun, Pak.” Iku ature murid-murid marang guru Basa Jawa. Dene marang guru liyane, murid matur, ”Terima kasih, Pak, Bu.” Marang guru Bahasa Inggris uwes dadi kabiasan murid-murid pada matur, “Thank you very much, Sir.” Marang guru Bahasa Arab, murid matur, “Syukron katsiir, Ustad.”
Manut pangandikane Mohamad Yusuf,S.Ag kepala MANESA, dibiasaake atur panuwun iku perangan saka pendhidhikan karakter. Murid-murid sinau ngajeni marang guru kang uwes paring pasinaon. Kanthi kebiasaan mau, murid bakal duwe sikap ngormati lan ngajeni marang guru lan sapodho-podho. “Pendhidhikan karakter iku ora cukop diwulangake kanthi teori, nanging kanthi praktek lan ‘pembiasaan’ uga tuladha kang nyata guru lan pegawe. Umpamane guru rasah perlu tidha-tidha ngaturke panuwun marang murid nalika muride wes mbiyantu ngresiki papan tulis. Tulada sepele ananging gedhe manfangate,” ngendikane Pak Yusuf.
Pak Yusuf kagungan pangajab kabeh guru lan pegawe MANESA uga tansah paring tuladha kang becik utawa dadi uswatun hasanah, umpamane kanthi disiplin nindakake sholat jama’ah, sapa aruh, tata karma lan uga ing babagan atur panuwun. Murid kang duwe prestasi akademik utawa non akademik uga diparingi sembulih minangka penyengkuyung. Ikrar kejujuran lan atur panuwun mau duwe tujuan mulya minangka pendhidhikan karakter kanggo murid-murid. Ing pangajab, murid duwe watak jujur lan kapribaden kang becik. Dadi generasi penerus kang jujur lan wicaksana.
Drs. Edy Suparyanto,M.A. Guru Bahasa Inggris MAN 4 Sleman Pojok Harjobinangun Pakem Sleman DIY
